هنر سنگ تراشی یا حجاری روی سنگ یکی ازقدیمی ترین هنرها است که بر پیکر یک سنگ بی جان می تواند جان تازه بدمد. این هنر نقش اساسی در تهیه و ساخت سازه ها و بناها از قدیم الایام تا کنون بر عهده داشته است. شکل دادن و نقش‌پردازی کردن روی سنگ به روش‌های برش، تراش خراش و تلفیقی، را «حجاری» می نامند.
تاریخچه هنر سنگ تراشی
یکی از بناهای عظیم و بسیار زیبا و ارزنده که در زمره آثار معماری جهان است بناهای تخت جمشید است که دارای تالارهای متعدد، به ویژه تالاری به نام تالار صد ستون است که از آثار سده پنجم قبل از میلاد است. این بنا از زیباترین انواع حجاری هاست که دارای پیکرتراشی‌ها متعددی نیز است .
ابزارهای مورد نیاز در سنگ‌تراشی
امروزه با پیشرفت علم و فنون و به کارگیری فناوری ها و ابزارهای جدید، دیگر از ابزارهای دستی مختلف، مانند انواع قلم، چکش، پتک، سوهان، سنباده و … کمتر استفاده شده و بیشتر از تجهیزاتی مانند سنگ‌بُرها و سنگ‌تراش‌های ماشینی بهره می‌گیرند ؛ اما باز هم همچنان از این ابزارها و ابزارهای دیگری مانند خط‌کش و گونیا و وسایل ایمنی در کارهای ظریف که نیاز به کار دست دارد نیز استفاده می‌شود.
مهم‌ترین ابزارهای سنگ‌تراشی عبارت‌اند از:
سوهان : با توجه به نوع کار شامل : سوهان دُم موشی و سوهان دو سر صاف ، سوهان‌های خم شده نیم‌رخی، سوهان باریک است.
- کاغذ سمباده : برای صیقل دادن کاربرد دارد.
- چکش : چکش‌ها که از جنس فولاد هستند .
- قلم : قلم شانه و قلم نوک تیز، انواع قلم‌ها عبارت‌اند از: قلم درشت، قلم میان تهی، قلم دم قاشقی
ویژگی های سنگ برای حجاری بر روی آن
سنگ‌ها به دلیل برخوردار بودن از ویژگی‌هایی مانند : سختی، مقاومت، دوام و فراوانی در طبیعت و طبیعی بودنشان ، در آثار و صنایع دستی به شدت به کار گرفته می شود. سنگ‌های بسیار متنوعی به خصوص در ایران می توان یافت که هر کدام با توجه به شکل و جنس خود در جای مخصوصی و برای کار مخصوصی استفاده می گردد. ویژگی هر سنگ از روی :
- استحکام
- رنگ
- شفافیت
- رگه
- سختی و شکست آن
مشخص می‌شود.
سنگ‌ها به دلیل بافت و ساختاری که دارند رنگ‌‌پذیر نیستند و فقط سطح آنها را می‌توان رنگ کرد که آن هم موقت است .
سنگ ها به طور طبیعی دارای رنگ هایی مانند : سیاه، سفید، شیری، زرد، نخودی، خاکستری، صورتی، بنفش، زرشکی، عنابی، فیروزه‌ای، سبز، لاجوردی، قهوه‌ای، یشمی و آجری است.